อ.พญ.พิธพร วัฒนาวิทวัส

แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านระบบต่อมไร้ท่อ เบาหวาน ไทรอยด์

รหัสเอกสาร PI-IMC-246 Rev.01

อนุมัติวันที่ 30 เมษายน 2567

        โรคเบาหวาน คือ ภาวะที่ร่างกายมีระดับน้ำตาลในเลือดสูงกว่าปกติ จากการที่ร่างกายไม่สามารถนำน้ำตาลไปใช้เป็นพลังงานได้ตามปกติ ถ้าน้ำตาลในเลือดสูงอยู่เป็นเวลานาน จะเกิดภาวะแทรกซ้อนตามมาได้ ดังนั้น ผู้เป็นเบาหวาน คือ ผู้มีระดับน้ำตาลในเลือดสูงกว่าปกติ จากการขาดฮอร์โมนอินซูลิน หรือฮอร์โมนอินซูลินออกฤทธิ์ไม่เต็มที่ ซึ่งฮอร์โมนอินซูลินมีหน้าที่นำน้ำตาลในเลือดเข้าสู่เซลล์เพื่อเผาผลาญให้เกิดเป็นพลังงานในการทำกิจกรรมต่างๆ ของร่างกาย หากเกิดความบกพร่องดังกล่าว ร่างกายจะไม่สามารถนำน้ำตาลในเลือดไปใช้ประโยชน์ได้ตามปกติ จึงทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้น

อาหารกับเบาหวาน เกี่ยวกันอย่างไร

       “ทำไมผู้เป็นเบาหวาน ต้องควบคุมอาหาร” เนื่องจากอาหารที่รับประทานเข้าไปส่วนใหญ่จะเปลี่ยนเป็นน้ำตาลกลูโคสในกระแสเลือด ดังนั้น การควบคุมอาหารจึงเป็นวิธีที่สำคัญอีกวิธีหนึ่ง ในการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด

สารพันคำถามกับอาหารผู้เป็นเบาหวาน

โรคเบาหวาน ทำไมต้องจำกัดการกินข้าว-แป้ง-น้ำตาล ?

        เพราะกลุ่มคาร์โบไฮเดรต (ข้าว-แป้ง-น้ำตาล) เมื่อถูกย่อยแล้วจะเพิ่มระดับน้ำตาลในกระแสเลือดทันที (ซึ่งเร็วกว่ากลุ่มโปรตีนและไขมัน) ดังนั้น หากสามารถคุมคาร์โบไฮเดรตได้ดี ก็จะสามารถคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้

ข้าว-แป้ง-น้ำตาล งดทานเลยจะดีไหม ?

        ไม่ควรงด แต่ควรรับประทานในปริมาณที่เหมาะสม เพราะกลุ่มคาร์โบไฮเดรต ถูกใช้เป็นพลังงานหลักของร่างกาย อีกทั้งสมองจะทำงานได้ดีเมื่อมีน้ำตาลกลูโคส ดังนั้น การงดอาจทำให้เกิดภาวะน้ำตาลต่ำ (Hypoglycemia) หัวใจเต้นเร็ว เวียนศีรษะ ปวดศีรษะ ฉุนเฉียวง่าย กังวล สายตาพร่า เหงื่อออกมาก หิวบ่อย อ่อนเพลีย ตัวสั่น และชักได้

อยากเพิ่มรสหวานในอาหารทำอย่างไรดี ?

        การเลิกกินหวาน อาจเป็นความทรมานของหลายๆ คน ทางเลือกที่อาจช่วยได้ คือ ใช้สารทดแทนความหวาน (Sweetener) น้ำตาลเทียม หรือหญ้าหวาน (Stevia) ในการปรุงประกอบอาหารและเครื่องดื่ม และควรปรับพฤติกรรม โดยค่อยๆ ลดการทานรสหวาน เพื่อให้ต่อมรับรสเคยชินรสหวานน้อยลง

งดอาหาร หรือทานไม่ครบ 3 มื้อ ทำได้ไหม ?

        ไม่ควรงดอาหารมื้อใดมื้อหนึ่ง อาจทำให้เกิดภาวะน้ำตาลต่ำ (Hypoglycemia) โดยเฉพาะในผู้ที่ทานยาเบาหวาน  เพราะยาจะมีผลต่อการดูดเก็บน้ำตาล และนำไปใช้เป็นพลังงาน ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดลดต่ำลง

ไม่หิวข้าว เลือกรับประทานอะไรดี ?

        หากรู้สึกไม่หิวข้าว สามารถเลือกรับประทานกลุ่มคาร์โบไฮเดรตอื่นๆ แทน ได้แก่ ขนมปัง เผือก มันเทศ ข้าวโพด ผลไม้ กล้วยน้ำว้า ส้ม สาลี่ ขนมเบเกอรี่ เป็นต้น

หากเกิดภาวะน้ำตาลต่ำ ควรทำอย่างไร ?

        เลือกรับประทานอาหารที่ให้น้ำตาลได้เร็วที่สุด ได้แก่ น้ำหวาน น้ำตาล น้ำเชื่อม ลูกอม น้ำผลไม้ ในปริมาณที่พอเหมาะ 100 – 150 มิลลิลิตร

การออกกำลังช่วยลดระดับน้ำตาลได้ไหม ?

        การเคลื่อนไหวร่างกายหรือการออกกำลังกาย สัปดาห์ละ 4-5 วัน วันละ 30 นาทีขึ้นไป ช่วยให้ร่างกายเพิ่มการเผาผลาญสารอาหารและทำให้อินซูลินออกฤทธิ์ได้ดีขึ้น

โรคที่ตามมาหากไม่คุมน้ำตาลในเลือด ?

        การคุมอาหารเป็นวิธีการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ซึ่งหากละเลย อาจทำให้เกิดโรคแทรกซ้อน เช่น เบาหวานขึ้นตา (Diabetic Retinopathy) เบาหวานลงไต (Diabetic Nephropathy) เบาหวานลงเส้นประสาท (Diabetic Neuropathy) โรคหัวใจและหลอดเลือด เป็นต้น

ข้อมูลอ้างอิง

-          พญ.พิธพร วัฒนาวิทวัส.  โรคเบาหวาน. https://sriphat.med.cmu.ac.th/th/knowledge-269 ค้นเมื่อวันที่ 2 ตุลาคม 2563.

-          นายณัฏฐากรรธ์ ลอยเลิศ. อาหารกับโรคเบาหวาน. คู่มืออาหารและโภชนาการ (Food and Nutrition Guidebook).