รศ.พญ.วัชรี ตันติประภา

กุมารแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านทารกแรกเกิด

รหัสเอกสาร PI-IMC-236-R-00

อนุมัติวันที่ 24 กันยายน 2563

        เมื่อแรกเกิดถึงอายุ 6 เดือน นมแม่ เป็นอาหารที่ดีที่สุดสำหรับทารก เพราะมีสารอาหารที่จำเป็นครบถ้วนและพอเพียงต่อการเจริญเติบโตทางร่างกายและพัฒนาการทางสมอง รวมทั้งช่วยเสริมภูมิต้านทานลดอัตราการเจ็บป่วยและการติดเชื้อ ในวัยนี้จึงควรให้นมแม่อย่างเดียวโดยไม่จำเป็นต้องให้อาหารอื่นหรือแม้แต่น้ำ

        หลังอายุ 6 เดือน ทารกตัวโตขึ้น แม้ว่านมแม่จะยังมีประโยชน์อย่างมากเช่นเดิม แต่ปริมาณและสารอาหารต่างๆ จะเริ่มไม่เพียงพอ คุณแม่จึงควรให้อาหารเสริมตามวัยควบคู่กับการให้กินนมแม่ต่อไปจนถึงอายุ 2 ปีหรือนานกว่านั้นเพื่อให้ลูกยังได้รับประโยชน์จากนมแม่และเจริญเติบโตได้อย่างเหมาะสม

อาหารเสริมตามวัยสำหรับทารก

          การให้อาหารเสริมตามวัยควรยึดหลัก คือ เหมาะสมกับวัย ให้ปริมาณเพียงพอ และสะอาดปลอดภัย

1.       เหมาะสมกับสมวัย คือ เริ่มให้ตามอายุที่เหมาะกับพัฒนาการของทารก

-        ถ้าลูกเติบโตได้ดีเมื่อกินนมอย่างเดียว เริ่มให้เมื่ออายุ 6 เดือน

-        ถ้าลูกโตช้า แพทย์อาจแนะนำให้เริ่มเร็วขึ้น แต่จะไม่เริ่มก่อน 4 เดือน เพราะการทำงานของลำไส้และการสร้างน้ำย่อยยังไม่สมบูรณ์

-        ไม่ควรเริ่มช้ากว่า 6-7 เดือน แม้คุณแม่จะมีน้ำนมมากพอที่จะทำให้ลูกเติบโตได้ดี เพราะลูกจะเริ่มฝึกหัดการเคี้ยวกลืนช้าเกินไป ทำให้ปรับตัวมากินอาหารแบบผู้ใหญ่ไม่ได้ตามวัย ซึ่งจะมีผลเสียต่อการเจริญเติบโตและพฤติกรรมการกินต่อไปในอนาคต

-        ควรเริ่มให้อาหารทีละ 1-2 อย่าง โดยเริ่มทีละน้อยและค่อยๆ เพิ่มขึ้น จนได้ตามปริมาณที่แนะนำ และเว้นระยะห่างการให้อาหารใหม่แต่ละชนิด 2-3 วัน เพื่อดูการแพ้อาหาร

-        เริ่มต้นด้วยอาหารที่บดค่อนข้างละเอียด มีความหนืดพอสมควร เมื่อกินได้ดีค่อยเพิ่มความหยาบของอาหารขึ้นเรื่อยๆ เพื่อให้ทารกได้ฝึกเคี้ยวและกลืน ไม่ควรปั่นจนเนื้อเนียนเป็นน้ำเหลว

-        เมื่ออายุ 1 ปีขึ้นไป เริ่มให้กินอาหารชนิดเดียวกับผู้ใหญ่ได้ โดยเลือกอาหารชนิดที่นิ่ม เคี้ยวง่าย ชิ้นไม่ใหญ่ และรสไม่จัดเกินไป

-        เมื่ออายุ 2 ปีขึ้นไป ให้กินอาหารเหมือนผู้ใหญ่ได้

2.      ให้ปริมาณเพียงพอ คือ ให้สารอาหารแต่ละชนิดในปริมาณพอเหมาะที่จะทำให้ทารกเจริญเติบโตได้ตามวัย

-        กินนมแม่หรือนมผสมสำหรับทารกร่วมกับให้อาหารเพิ่มเป็นมื้อตามวัยดังในตาราง

-        เมื่อกินอาหารในแต่ละมื้อได้ปริมาณตามที่แนะนำแล้ว ควรลดจำนวนมื้อนมลงตามจำนวนมื้ออาหารที่เพิ่มขึ้นแต่สามารถเพิ่มปริมาณนมต่อมื้อขึ้นได้

-        ในแต่ละมื้อควรมีอาหารทั้งข้าว กลุ่มไข่หรือเนื้อสัตว์และผัก โดยมีการสับเปลี่ยนชนิดในแต่ละกลุ่มเพื่อฝึกให้ลูกคุ้นเคยกับการกินอาหารที่หลากหลาย

-        การให้เนื้อสัตว์หรือตับอย่างน้อย 3 ครั้งต่อสัปดาห์ เพื่อให้ได้ธาตุเหล็กป้องกันภาวะซีด

-        การให้น้ำมันพืชจะช่วยเพิ่มพลังงานและให้วิตามินที่ละลายในไขมัน

3.      สะอาดปลอดภัย คือ ให้อาหารที่สะอาดไม่มีสิ่งก่ออันตรายต่อสุขภาพ

-        เน้นเรื่องความสะอาด ปรุงสุกใหม่ หรือมีการเก็บรักษาไม่ให้เสีย

-        ปัจจุบันยกเลิกการให้คำแนะนำทารกกินน้ำส้ม เนื่องจากมีโอกาสท้องเสียได้ง่ายถ้าไม่สะอาด

-   ฝึกให้กินอาหารรสธรรมชาติไม่หวาน เค็ม มันหรือรสจัด ไม่ปรุงด้วยน้ำตาล ผงชูรส ผงปรุงรสต่างๆ

-   หลีกเลี่ยงการให้ขนมกรุบกรอบต่างๆ รวมทั้งน้ำหวาน นมหวาน นมเปรี้ยว น้ำผลไม้กล่อง น้ำอัดลม และอาหารที่ผสมชา กาแฟ แอลกอฮอล์ 

-        ไม่ให้อาหารที่แข็งเป็นเม็ด เคี้ยวยาก เช่น ถั่ว ข้าวโพด ในเด็กเล็ก เพราะอาจสำลักไปอุดหลอดลมได้

-        ถ้าจำเป็นต้องใช้อาหารสำเร็จรูป

- เลือกชนิดที่มีเครื่องหมาย อย.

- เลือกที่มีบรรจุภัณฑ์แจ้งวันหมดอายุชัดเจนและอยู่ในสภาพเรียบร้อย

- อ่านฉลากถึงส่วนประกอบคุณค่าทางโภชนาการและคำแนะนำการใช้

- ใช้ตามอายุที่ระบุในฉลาก

- ไม่เลือกชนิดที่เติมน้ำตาล น้ำผึ้ง ผงชูรส สารกันบูด

- อาหารชนิดกึ่งสำเร็จรูปต้องปรุงสุกก่อนให้กินเสมอ

ข้อมูลจากสำนักโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข และ คู่มืออาหารตามวัยสำหรับทารกและเด็กเล็ก ของ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)