ผศ.นพ.ชัยเลิศ พงษ์นริศร
หัวหน้าหน่วยนรีเวชทางเดินปัสสาวะและอุ้งเชิงกราน
ภาควิชาสูติศาสตร์และนรีเวชวิทยา คณะแพทยศาสตร์เชียงใหม่ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
รหัสเอกสาร SD-HA-IMC-111-R-00
อนุมัติวันที่ 29 กุมภาพันธ์ 2559
เรื่องที่คุณผู้หญิงควรรู้ เมื่อมีเลือดออกจากมดลูก
1. ภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกคืออะไร ?
2. รอบระดูปกติเป็นอย่างไร ?
3. พบภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกได้บ่อยในสตรีอายุเท่าไร ?
4. สาเหตุของภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกคืออะไร ?
5. แพทย์วินิจฉัยภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกได้อย่างไร ?
6. การทดสอบใดที่อาจจำเป็นในการวินิจฉัยภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูก ?
7. ปัจจัยใดบ้างที่ควรพิจารณาเมื่อตัดสินใจรักษาภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูก ?
8. ยาประเภทใดบ้างที่ใช้ในการควบคุมภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูก ?
9. การผ่าตัดที่ใช้ในการรักษาภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกมีอะไรบ้าง ?
ภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกคืออะไร ?
ถือว่าเลือดออกผิดปกติเมื่อมีเลือดออกที่มีปริมาณมากกว่าระดูปกติที่เคยเป็น หรือเลือดออกเกิดขึ้นนอกรอบระดู (Menstrual cycle) ปกติ ดังในสภาวะต่อไปนี้
- เลือดออกระหว่างระยะมีระดู (Bleeding between period)
- เลือดออกหลังมีเพศสัมพันธ์
- เลือดออกกะปริดกะปรอยเป็นหยดๆ เกิดขึ้นขณะใดๆ ในรอบระดู
- เลือดออกปริมาณมากกว่าหรือนานกว่าที่เคยเป็นตามปกติ
- เลือดออกหลังวัยหมดระดูหรือวัยทอง
รอบระดูปกติเป็นอย่างไร ?
รอบระดูปกติ นับเริ่มตั้งแต่วันแรกของการมีระดู และไปสิ้นสุดเมื่อถึงวันแรกของการมีระดูรอบถัดไป สตรีส่วนใหญ่มีรอบระดูนานประมาณ 28 วัน แต่รอบระดูปกติอาจสั้นหรือยาวกว่านี้ได้ถึง 7 วัน อาจกล่าวได้ว่ารอบระดูปกติจะอยู่ระหว่าง 21-35 วันนั่นเอง
พบภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกได้บ่อยในสตรีอายุเท่าไร ?
ภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกสามารถพบได้ในสตรีทุกอายุ อย่างไรก็ดี บางกลุ่มอายุพบว่ามีรอบระดูไม่สม่ำเสมอได้บ่อย เช่น เด็กผู้หญิงที่เริ่มมีระดูครั้งแรก (ประมาณ 9-16 ปี) มักมีรอบระดูในช่วงปีแรกๆ ไม่สม่ำเสมอ ในสตรีใกล้วัยทอง (ประมาณ 50 ปี) อาจมีการเปลี่ยนแปลงของความยาวรอบระดู ระดูอาจขาดหายไปได้แล้วกลับมาใหม่ และปริมาณอาจน้อยหรือมากขึ้นในช่วงวัยดังกล่าว โดยทั่วไปถือว่าสตรีใกล้วัยทองที่ขาดระดูต่อเนื่องติดต่อกันตั้งแต่ 12 เดือนขึ้นไป ได้เข้าสู่วัยทองโดยสมบูรณ์แล้ว จึงไม่ควรมีเลือดออกจากมดลูกอีกต่อไป
สาเหตุของภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกคืออะไร ?
ภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกเกิดได้จากหลายสาเหตุ ได้แก่
- การตั้งครรภ์
- การแท้ง
- การตั้งครรภ์นอกมดลูก
- โรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ในกล้ามเนื้อมดลูก (Adenomyosis หรือ adnomyoma)
- โรคเนื้องอกของกล้ามเนื้อมดลูก (Uterine fibroids หรือ leiomyomas)
- การติดเชื้อของมดลูกหรือปากมดลูก
- โรคติ่งเนื้อเมือก (Polyps) ที่งอกจากเยื่อบุผิวคอปากมดลูก หรือ โพรงมดลูก
- โรคเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวผิดปกติ
- โรคมะเร็งของอวัยวะสืบพันธุ์สตรีเช่น มะเร็งมดลูก ปากมดลูก หรือช่องคลอด
- กลุ่มอาการรังไข่มีถุงน้ำหลายใบ หรือ พีซีโอเอส (Polycystic ovarian syndrome, PCOS)
- การคุมกำเนิดบางชนิด เช่น การใส่ห่วงคุมกำเนิด หรือ รับประทานยาคุมกำเนิด
- ความผิดปกติของการแข็งตัวของเลือด
แพทย์วินิจฉัยภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกได้อย่างไร ?
แพทย์จะสอบถามเกี่ยวกับประวัติส่วนตัวและครอบครัวของคุณ รวมทั้งประวัติรอบระดู ถ้าคุณสามารถจำวันที่ของรอบระดูครั้งก่อนหน้าที่คุณจะมาตรวจได้ อาจช่วยแพทย์ให้วินิจฉัยโรคได้ง่ายขึ้น คุณจึงควรจดบันทึกวันที่ ระยะที่มีระดู และปริมาณเลือดที่มา (มาน้อยหรือวันเบาๆ มาปานกลาง มามาก หรือมาเพียงแค่เห็นเลือดเป็นหยดๆ) ไว้บนปฏิทิน เพื่อนำมาดูย้อนหลังได้เมื่อจำเป็น คุณจะได้รับการตรวจร่างกาย และอาจได้รับการตรวจเลือด รวมทั้งการตรวจทดสอบการตั้งครรภ์
การสืบค้นใดที่อาจจำเป็นในการวินิจฉัยภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูก ?
คุณอาจจำเป็นต้องได้รับการตรวจสืบค้นอื่นๆ ตามอาการของคุณ การสืบค้นบางอย่างสามารถทำได้ที่คลินิกผู้ป่วยนอก แต่บางอย่างอาจทำในห้องที่จัดไว้เป็นการเฉพาะภายในโรงพยาบาล เช่น ในห้องผ่าตัด
- การตรวจคลื่นเสียงความถี่สูง
- Sonohysterography เป็นการตรวจคลื่นเสียงความถี่สูง ขณะฉีดของเหลวผ่านท่อเล็กเข้าไปในโพรงมดลูกผ่านทางปากมดลูก
- เอ็มอาร์ไอ หรือ MRI (Magnetic resonance imaging)
- การส่องกล้องตรวจโพรงมดลูก (Hysteroscopy)
- การสุ่มตัดชิ้นเนื้อเยื่อบุโพรงมดลูก หรือ การขูดมดลูก
ปัจจัยใดบ้างที่ควรพิจารณาเมื่อตัดสินใจรักษาภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูก ?
การรักษาขึ้นกับปัจจัยหลายประการ ได้แก่ สาเหตุของเลือดออก อายุของผู้ป่วย ความต้องการบุตร ส่วนใหญ่ของผู้ป่วยสามารถรักษาด้วยยาที่เหลืออาจจำเป็นต้องได้รับการผ่าตัด
ยาประเภทใดบ้างที่ใช้ในการควบคุมภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูก ?
ยาที่ใช้บ่อยในการควบคุมภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูก คือ ยาฮอร์โมน ซึ่งประเภทของยาฮอร์โมนที่ใช้ขึ้นกับความต้องการบุตรและอายุ ยาคุมกำเนิดอาจช่วยให้รอบระดูสม่ำเสมอขึ้น ยาฮอร์โมนสามารถให้ได้ในรูปยาฉีด ครีมทาช่องคลอด หรือใช้ห่วงที่ปลดปล่อยฮอร์โมนก็ได้ ส่วนยาประเภทอื่นที่ใช้ ได้แก่ ยาต้านอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์, Tranexamic acid และยาปฏิชีวนะตามข้อบ่งชี้
การผ่าตัดที่ใช้ในการรักษาภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกมีอะไรบ้าง ?
ผู้ป่วยบางรายอาจจำเป็นต้องได้รับการผ่าตัดเนื้องอก เช่น ติ่งเนื้องอก หรือ เนื้องอก ที่เป็นสาเหตุของเลือดออก เนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูกบางชนิดสามารถผ่าตัดผ่านทางกล้องส่องโพรงมดลูก (Hysteroscope) ได้ บางครั้งอาจรักษาด้วยทางเลือกอื่นๆ เช่น
การลอกเยื่อบุโพรงมดลูกออก (Endometrial ablation) อาจใช้เพื่อควบคุมเลือดที่ออก โดยมีจุดประสงค์ คือ ทำให้เลือดหยุดหรือลดเลือดออกอย่างถาวรโดยไม่ตัดมดลูก อย่างไรก็ดี จำเป็นต้องสุ่มตัดเยื่อบุโพรงมดลูกไปตรวจทางพยาธิวิทยาก่อนการทำ
การผ่าตัดมดลูก (Hysterectomy) เป็นวิธีรักษาที่ใช้เมื่อการรักษาวิธีอื่นไม่ได้ผลหรือใช้ไม่ได้ การผ่าตัดมดลูกถือเป็นการผ่าตัดใหญ่ หลังจากผ่าตัด ผู้ป่วยจะไม่มีระดูและไม่สามารถตั้งครรภ์ได้อีก (กรุณาอ่านบทความเรื่อง “ ผ่าตัดมดลูก ใครว่าไม่ต้องคิดมาก ” หากต้องการทราบข้อมูลเพิ่มเติม)
หมายเหตุ
บทความนี้มีจุดมุ่งหมายให้ข้อมูลและความเห็นทั่วไปที่เกี่ยวกับภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกแก่ผู้ป่วยสตรี ข้อมูลในบทความนี้ไม่ได้ชี้นำถึงการรักษาหรือการผ่าตัดเฉพาะที่จะต้องปฏิบัติตาม และไม่ได้เขียนขึ้นเพื่อตัดการรักษาอื่นอันเป็นที่ยอมรับในทางปฏิบัติออกไป ในทางปฏิบัติย่อมมีความแตกต่างกัน ขึ้นกับความต้องการของผู้ป่วยแต่ละปัจเจกบุคคล ข้อจำกัดและทรัพยากรของแต่ละสถานพยาบาล ตลอดจนแพทย์ที่ทำการรักษา
12 มีนาคม 2556
เอกสารอ้างอิง
The American College of Obstetricians and Gynecologists. FAQ095: Abnormal uterine bleeding. December 2012.
ข้อมูลอัพเดตเมื่อวันที่ 13 พฤษภาคม 2562
------------------------------------------------------------
สามารถติดตามช่องทางเพิ่มเติมได้ที่
• Call center : 0-5393-6900-1
• LINE Official : https://lin.ee/h3Wxyp3
• Facebook : https://bit.ly/2Kid6X9
• Youtube : https://bit.ly/3anQsH6
• Twitter : https://bit.ly/3eACDJ2
• Instagram: https://bit.ly/2VnrTGo
• Blockdit : https://bit.ly/2VqvL9D
• Website: http://sriphat.med.cmu.ac.th
หรือเพิ่มเพื่อนใน LINE ด้วยคิวอาร์โค้ด