ผศ.นพ.ชัยเลิศ พงษ์นริศร

หัวหน้าหน่วยเวชศาสตร์เชิงกรานสตรีและผ่าตัดซ่อมเสริม

ภาควิชาสูติศาสตร์และนรีเวชวิทยา คณะแพทยศาสตร์เชียงใหม่ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

รหัสเอกสาร SD-HA-IMC-101-R-00

อนุมัติวันที่ 29 กุมภาพันธ์ 2559

       ในอดีต นรีเแพทย์ทำการผ่าตัดที่อวัยวะใดๆ ในช่องท้องและอุ้งเชิงกรานโดยผ่าเปิดแผลที่ผิวหนังบริเวณหน้าท้องเข้าไปจนถึงอวัยวะที่ต้องการผ่าตัดนั้นโดยตรง ต่อมามีการพัฒนาการผ่าตัดอวัยวะในช่องท้องและอุ้งเชิงกรานโดยการเจาะเป็นรูขนาดเล็กๆ ที่ผนังหน้าท้อง เพื่อสอดใส่กล้องและเครื่องมือผ่าตัดลงไปทำการผ่าตัด เรียกว่า การผ่าตัดผ่านกล้องส่องช่องท้อง หรือที่รู้จักกันแพร่หลายและเรียกสั้นๆ ว่า การผ่าตัดผ่านกล้องฯ ซึ่งจัดเป็นการผ่าตัดยุคใหม่ที่รุกล้ำน้อย (Minimally invasive surgery) หรือมีการบาดเจ็บเนื้อเยื่อน้อยนั่นเอง

        การผ่าตัดผ่านกล้องฯ มีหลักสำคัญ คือ แผลขนาดเล็ก เจ็บปวดน้อย หายเร็ว และสวยงามโดยที่ยังคงมีประสิทธิภาพเฉกเช่นเดียวกับการผ่าตัดผ่านแผลหน้าท้องขนาดใหญ่แบบดั้งเดิม (รูปที่ 1) โดยทั่วไปการผ่าตัด  ผ่านกล้องฯ อาศัยแผลบนผนังหน้าท้องขนาดเล็กๆ ยาว 0.5 - 1.0 เซนติเมตร จำนวน 3 - 4แผล (รูปที่ 2) เพื่อใช้เป็นทางผ่านเข้าไปของเครื่องมือผ่าตัดและกล้องส่องช่องท้อง ที่เรียกว่า  แลปพาโร-สโคป  ซึ่งต่อเชื่อมกับเครื่องรับสัญญาณเพื่อแสดงผลที่หน้าจอภาพ ทำให้แพทย์สามารถมองเห็นอวัยวะภายในช่องท้อง  อุ้งเชิงกราน  และควบคุมการผ่าตัดจากภายนอกช่องท้องได้ผ่านทางเครื่องมือที่สอดผ่านแผลบริเวณหน้าท้องเข้าไป

        ในปัจจุบัน การผ่าตัดผ่านกล้องได้รับการพัฒนาให้ก้าวหน้ามากยิ่งขึ้น โดยลดจำนวนแผลลงจากหลายแผลเหลือเพียงแผลเดียว (Single port laparoscopy) บริเวณสะดือ (รูปที่ 3) และในที่สุดไม่จำเป็นต้องมีแผลอีกต่อไป ซึ่งมีข้อดียิ่งขึ้น คือ ลดความเจ็บปวดแผล และไม่ต้องกังวลเรื่องแผลเป็นบริเวณหน้าท้องอีกต่อไป เพราะแพทย์สามารถทำการผ่าตัดทั้งหมดผ่านกล้องทางช่องคลอด เรียกย่อๆ ว่า NOTES หรือเป็นที่รู้จักกันว่า “การผ่าตัดไร้แผล” นั่นเอง (รูปที่ 4) นับว่าเป็นการก้าวเข้าสู่ยุคใหม่ของการผ่าตัดผ่านกล้องทางนรีเวช ซึ่งมีการพัฒนาการตลอดเวลาอย่างรวดเร็วและต่อเนื่อง

การผ่าตัดผ่านกล้องไร้แผลแตกต่างจากการผ่าตัดผ่านกล้องทั่วไปอย่างไร

        การผ่าตัดผ่านกล้องไร้แผล คือ วิธีการผ่าตัดผ่านกล้องแบบใหม่ ที่พัฒนามาจากแบบเดิมซึ่งมีแผลผ่าตัดเล็กๆ ที่หน้าท้อง 3 - 4 แผล มาเป็นแบบไม่มีแผลที่หน้าท้อง เพราะแพทย์สามารถผ่าตัดทั้งหมดผ่านทางช่องคลอด โดยมีอุปกรณ์พิเศษที่พัฒนาขึ้นมาเพื่อใส่ในช่องคลอด ทำหน้าที่ปกป้องผนังช่องคลอด และเป็นช่องทางให้แพทย์สอดเครื่องมือผ่าตัดและกล้องแลปพาโรสโคปผ่านเข้าไปทำการผ่าตัดในช่องท้อง อนึ่ง การผ่าตัดไร้แผลนี้ ใช้หลักการผ่าตัดและเครื่องมือเช่นเดียวกับการผ่าตัดผ่านกล้องฯ ทั่วไป แต่แพทย์ผู้ผ่าตัดจำเป็นต้องมีทักษะสูงและอาจจำเป็นต้องใช้เครื่องมือบางชิ้นที่ออก แบบมาเพื่อการนี้โดยเฉพาะ

รูป 1 แผลหลังผ่าตัดเปิดหน้าท้องแบบดั้งเดิม

รูป 2 แผลหลังผ่าตัดผ่านกล้องทั่วไป (หลายแผล) 1 ปี

รูป 3 แผลหลังผ่าตัดผ่านกล้องแบบแผลเดียว 1 ปี

รูป 4 หลังผ่าตัดผ่านกล้องไร้แผล ไม่มีรอยแผลที่บริเวณหน้าท้อง

 ความเป็นมาของการผ่าตัดผ่านกล้องไร้แผลที่ ศูนย์ศรีพัฒน์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

                 ศูนย์ศรีพัฒน์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ได้ให้บริการผ่าตัดผ่านกล้องทางนรีเวชแบบทั่วไป (หลายแผล) และแบบแผลเดียวมาตั้งแต่ พ.ศ. 2552 เราได้มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่องตลอด จนริเริ่มผ่าตัดผ่านกล้องทางช่องคลอด หรือแบบไร้แผล ตั้งแต่ พ.ศ. 2557 โดย ผศ.นพ.   ชัยเลิศ พงษ์นริศร และทีม ซึ่งมีประสบการณ์ผ่าตัดผ่านกล้องฯ ทางนรีเวชมานานกว่า 15 ปี เพื่อรักษาผู้ป่วยโรคมะเร็งและไม่ใช่มะเร็งทางนรีเวช ตลอดจนภาวะอวัยวะในอุ้งเชิงกรานหย่อนและกลั้นปัสสาวะไม่ได้

ข้อดีของการผ่าตัดผ่านกล้องไร้แผลมีอะไรบ้าง

        ข้อดีของการผ่าตัดผ่านกล้องแบบทั่วไปและแผลเดียว ได้แก่ แผลผ่าตัดเล็ก สวยงาม เสียเลือดน้อย เจ็บแผลน้อย ระยะพักฟื้นสั้น สำหรับการผ่าตัดผ่านกล้องไร้แผลนั้น มีข้อดียิ่งขึ้นไปอีก คือ การที่ไม่มีแผลผ่าตัดบริเวณหน้าท้องเลย ย่อมลดความเจ็บปวดหลังผ่าตัดลงไปอีก และไม่มีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนที่เกี่ยวเนื่องกับแผลหน้าท้อง เช่น แผลบวมช้ำ อักเสบ ติดเชื้อ แผลเป็น หรือไส้เลื่อน เป็นต้น (รูปที่ 5) จึงเหมาะสมอย่างยิ่งในผู้ป่วยที่มีปัญหาเรื่องน้ำหนักเกิน เพราะจะทำให้ระยะพักฟื้นสั้นลง สามารถทำกิจกรรมต่างๆ ได้เร็วขึ้น

รูป 5 รอยช้ำจากการที่มีเลือดออกใต้ผิวหนังรอบๆแผลหลังผ่าตัด 10 วัน

ข้อจำกัดของการผ่าตัดผ่านกล้องไร้แผลมีอะไรบ้าง

        ในทางเทคนิคการผ่าตัดผ่านกล้องไร้แผลยังมีข้อจำกัดอยู่บ้าง เนื่องจากไม่มีแผลที่หน้าท้องจึงเป็นการผ่าตัดที่ยากกว่าการผ่าตัดผ่านกล้องแบบทั่วไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งในผู้ป่วยที่มีพังผืดในอุ้งเชิงกราน หรือมดลูกมีขนาดใหญ่มากๆ หรือช่องคลอดมีขนาดแคบเกินไป ฉะนั้น นอกจากการมีเครื่องมือและอุปกรณ์ผ่าตัดที่เหมาะสมและทันสมัยแล้ว ยังต้องอาศัยทักษะความชำนาญของแพทย์ผู้ผ่าตัดที่มีประสบการณ์ผ่าตัดผ่านกล้องที่มากพอและได้รับการฝึกอบรมมาอย่างถูกต้อง อนึ่ง ผู้ป่วยที่ไม่แน่ใจว่าตนเองเหมาะสมต่อการผ่าตัดผ่านกล้องไร้แผลหรือไม่ กรุณาสอบถามแพทย์ผู้ดูแลคุณได้ถึงรายละเอียดเฉพาะกรณีไป

ค่าใช้จ่ายของการผ่าตัดผ่านกล้องไร้แผลเป็นอย่างไรเมื่อเทียบกับการผ่าตัดแบบดั้งเดิม

        โดยทั่วไปค่าใช้จ่ายในการผ่าตัดสำหรับการผ่าตัดผ่านกล้องแบบทั่วไป (หลายแผล) จะสูงกว่าหัตถการชนิดเดียวกันที่ทำผ่านแผลหน้าท้องประมาณสองเท่า เพราะว่ามีใช้เครื่องมือและอุปกรณ์ผ่าตัดที่ทันสมัยและมีเทคโนโลยีสูงกว่า สำหรับการผ่าตัดผ่านกล้องไร้แผลจะมีค่าใช้จ่ายที่เพิ่มขึ้นกว่าการผ่าตัดผ่านกล้องทั่วไปอีกอย่างน้อยห้าหมื่นบาท ขึ้นกับโรคที่คุณเป็นและระยะเวลาที่ใช้ในการผ่าตัด ซึ่งแพทย์ผู้ผ่าตัดจะทำการประเมินความยากง่ายของหัตถการ ตลอดจนวางแผนก่อนผ่าตัดเป็นกรณีไป

ผู้ป่วยทางนรีเวชที่สนใจในการผ่าตัดผ่านกล้องไร้แผล

        สามารถติดต่อปรึกษาได้กับ ผศ.นพ.ชัยเลิศ พงษ์นริศร คลินิกสูตินรีเวช ชั้น 13 อาคารศรีพัฒน์ ทุกวันจันทร์, พุธ เวลา 17.00-20.00 น. และวันอาทิตย์ เวลา 13:00-15.00 น. ท่านสามารถติดต่อสอบถามหรือนัดหมายได้ที่หมายเลขโทรศัพท์ 053-936830  

แก้ไขปรับปรุง 6 พฤศจิกายน 2561