อ.นพ.ทัศนัย  วนรัตน์วิจิตร

กุมารแพทย์

รหัสเอกสาร SD-HA-IMC-186-R-00

อนุมัติวันที่ 26 เมษายน 2560

       วัคซีนบาดทะยัก คอตีบ ไอกรน มีการใช้มานานในการสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรคในเด็ก เป็นวัคซีนที่ประกอบด้วยท็อกซอยด์ (Toxoid) ของเชื้อบาดทะยัก (Tetanus) คอตีบ (Diphtheria) และเชื้อไอกรนที่ทำให้ตายชนิดทั้งเซลล์ (Whole cell Pertussis) เนื่องจากมีการรายงานการเกิดปฏิกิริยาอันไม่พึงประสงค์จากไอกรนชนิดทั้งเซลล์ (wP) ที่อยู่ในวัคซีนรวมคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรน ชนิดทั้งเซลล์ (Whole cell) (DTwP)

        จึงมีการพัฒนาวัคซีนรวมคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรนชนิดไร้เซลล์ (Acellular Pertussis) หรือ DTaP ซึ่งทำให้เกิดปฏิกิริยาต่างๆ ได้เช่นเดียวกับ DTwP แต่พบในอัตราที่น้อยกว่า รวมทั้งยังอาจพบอาการบวมอย่างมากเฉพาะที่ได้ ซึ่งมักเกิดเมื่อมีการฉีด DTaP ต่อเนื่องเป็นเข็มที่ 4 และ 5 ส่วนใหญ่มีอาการภายใน 3 วัน และหายได้เอง1,2

ปัจจุบันมีวัคซีนหลายชนิดให้เลือกใช้ ได้แก่

           1. DTwP วัคซีนรวมคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรน ชนิดทั้งเซลล์ (Whole cell Pertussis) 

           2. DTaP วัคซีนรวมคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรน ชนิดไร้เซลล์ (Acellular Pertussis) 

           3. DT วัคซีนคอตีบ-บาดทะยัก 

           4. Td วัคซีนบาดทะยัก-คอตีบ

           5. TT วัคซีนบาดทะยักชนิดเดี่ยว

           6. Tdap วัคซีนรวมบาดทะยัก-คอตีบ-ไอกรน ชนิดไร้เซลล์ (Acellular pertussis) 

อาจมีความสับสนระหว่างวัคซีน DTwP, DTaP กับ Tdap และระหว่าง DT กับ Td ซึ่งมีการเขียนที่แตกต่างกันเนื่องจากวัคซีนที่ใช้ในเด็กเล็ก ( DTwP, DTaP,DT ) มีสัดส่วนของปริมาณ Toxoid ของเชื้อคอตีบ (D) มากกว่าปริมาณ Toxoid ของเชื้อคอตีบ (d) ที่ใช้ในเด็กโตและผู้ใหญ่ (Tdap ,Td) 3-5 เท่า

         วัคซีน Tdap มีสัดส่วนของปริมาณ Toxoid ของเชื้อคอตีบ (d) และส่วนประกอบของเชื้อไอกรน (ap) ลดลง ให้เหมาะกับเด็กโตและผู้ใหญ่ แต่ปริมาณ Toxoid ของเชื้อบาดทะยัก (T) มีเท่าเดิม เพื่อลดผลข้างเคียงและยังกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ดี เพราะเด็กโตและผู้ใหญ่มีการตอบสนองต่อวัคซีนคอตีบและไอกรนมากกว่าเด็กเล็ก จึงต้องเพิ่มความระมัดระวังและตรวจสอบวัคซีนที่ใช้ให้ถูกต้องอย่างน้อย 3 ครั้งก่อนนำไปใช้

         วัคซีนรวม DTwP,DTaP,DT 

          - ใช้ในเด็กอายุต่ำกว่า 7 ปี ทั้งหมด 5ครั้ง เมื่ออายุ 2, 4, 6,15-18 เดือน และ 4-6 ปี (สามารถให้วัคซีน Tdap ในการกระตุ้นที่อายุ 4-6 ปีได้) อายุต่ำสุดที่ให้ได้ คือ 6 สัปดาห์ การให้ครั้งที่ 4 อาจให้ก่อนได้ อายุที่กำหนดเร็วที่สุด คือ ที่อายุ 12 เดือน โดยต้องห่างจากครั้งที่ 3 อย่างน้อย 6 เดือน 

- เด็กที่ไม่สามารถรับวัคซีนไอกรนได้ จะใช้วัคซีน DT ใช้แทน DTP ทุกครั้ง

        วัคซีนรวม Td

             - ใช้ในเด็กโตที่อายุ 7 ปีขึ้นไป และผู้ใหญ่ รวมทั้งหญิงตั้งครรภ์

              - ปัจจุบันแนะนำให้ใช้วัคซีนบาดทะยัก-คอตีบ (Td) แทนวัคซีนบาดทะยักชนิดเดี่ยว (TT) ในทุกกรณี เพราะจะได้มีภูมิต้านทานต่อโรคคอตีบร่วมด้วย

        วัคซีนรวม Tdap

             - ใช้ในเด็กโตที่อายุ 7 ปีขึ้นไป และผู้ใหญ่ รวมทั้งหญิงตั้งครรภ์

             - เนื่องจากพบว่ามีหลายปัจจัยที่มีความเป็นไปได้ที่ทำให้โรคไอกรนเพิ่มขึ้น ได้แก่  มีการเพิ่มการรับรู้โรคไอกรน มีการตรวจวินิจฉัยโรค และการรายงานที่ดีขึ้นรวมทั้งภูมิคุ้มกันที่ลดลง จากการใช้วัคซีนชนิดไร้เซลล์ (Acellular Pertussis vaccine, DTaP)  

          คำแนะนำการใช้ Tdap ในเด็กโตที่อายุ 7 ปีขึ้นไป และผู้ใหญ่ รวมทั้งหญิงตั้งครรภ์3,4

             1. เด็กอายุ 7 ปี และมากกว่า ซึ่งได้รับวัคซีน DTaP ไม่ครบตามจำนวนที่แนะนำก่อนอายุ 7 ปี (Catch-up vaccination) ควรรับวัคซีน Tdap 1 ครั้ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในครั้งแรก แล้วควรได้รับวัคซีนให้ครบตามจำนวนที่แนะนำด้วยวัคซีน Td

             2. ในเด็กโตที่ได้รับการฉีดวัคซีน DTwP, DTaP,DT ครบถ้วนตามกำหนดข้างต้น ควรรับวัคซีน Tdap 1 ครั้ง (แทน Td) เมื่ออายุ 11-12 ปี (Adolescent Tdap) หลังจากนั้นกระตุ้นด้วย Td ทุก 10 ปี

             3. เด็กโตและผู้ใหญ่ที่ไม่เคยได้รับวัคซีน Tdap หรือไม่ทราบประวัติรับวัคซีนไอกรน ควรรับวัคซีน Tdap 1 ครั้งทันทีที่เป็นไปได้ ตามด้วยวัคซีนบาดทะยัก-คอตีบ (Td) กระตุ้นทุก 10 ปี โดยไม่ต้องคำนึงถึงระยะเวลาห่างจาก Td เข็มหลังสุด ไม่จำเป็นต้องรอ 2-5 ปี

             4. ผู้ที่ใกล้ชิดและผู้ที่ดูแลเด็กอายุต่ำกว่า 12 เดือน (เช่น พ่อแม่ ปู่ย่าตายาย พี่เลี้ยงเด็ก บุคคลากรทางการแพทย์) โดยเฉพาะอย่างยิ่งทารกแรกเกิด การป้องกันเด็กที่ดีที่สุด คือ การให้วัคซีน 2 สัปดาห์ หรือมากกว่าก่อนสัมผัสเด็ก ถ้าไม่สามารถให้ได้ในระยะเวลา 2 สัปดาห์ก่อนสัมผัสเด็ก ควรให้ทันทีที่เป็นไปได้

             5. ในผู้ใหญ่ที่ไม่ทราบหรือมีประวัติได้รับวัคซีน Td ไม่ครบ 3 ครั้งแรก ควรเริ่มหรือให้วัคซีนให้ครบ โดยให้วัคซีนTdap ร่วมด้วย 1 ครั้ง ถ้ายังไม่เคยได้วัคซีนมาก่อนเลยให้ฉีด 2 เข็มแรก ห่างกันอย่างน้อย 4 สัปดาห์ เข็มที่ 3 ห่างจากเข็มที่สอง 6-12 เดือน

             6. บุคคลากรทางการแพทย์ทุกคนไม่ต้องคำนึงถึงอายุ ควรรับวัคซีน Tdap 1 ครั้งทันทีที่เป็นไปได้ โดยไม่ต้องคำนึงถึงระยะเวลาห่างจากTd เข็มหลังสุด

             7. ควรพิจารณาให้Tdap แก่หญิงตั้งครรภ์ในการตั้งครรภ์ทุกครั้งได้ โดยแนะนำให้ 1 เข็ม เมื่ออายุครรภ์ 27-36 สัปดาห์ โดยไม่ต้องคำนึงถึงระยะเวลาที่ห่างจากวัคซีนบาดทะยักหรือคอตีบ (Td) เข็มล่าสุด เนื่องจากต้องมีเวลาอย่างน้อย 2 สัปดาห์หลังได้รับวัคซีน เพื่อให้มีระดับภูมิคุ้มกันสูงสุด จะได้ส่งผ่านภูมิคุ้มกันถึงทารกได้มากที่สุด ที่จะช่วยป้องกันเด็กจากการติดเซื้อโรคไอกรน ในช่วงแรกของชีวิต เนื่องจากการฉีดวัคซีน DTaP จะมีประสิทธิภาพ 80-85%หลังฉีดครบ 3 ครั้ง (อายุ 2,4,6 เดือน) การให้ 1-2 ครั้งแรก จะมีประสิทธิภาพที่ต่ำกว่า และถ้าหากไม่ได้รับระหว่างตั้งครรภ์ควรให้เร็วที่สุดหลังคลอด3,5,6

             8. ในผู้ใหญ่ที่มีบาดแผลที่อาจเสี่ยงต่อโรคบาดทะยัก ถ้าได้รับวัคซีนที่มีบาดทะยักมานานกว่า 5 ปี จำเป็นต้องได้รับ Td อาจให้วัคซีน Tdap แทน Td 1 ครั้ง และฉีด Td ในเข็มต่อๆ มาตามปกติทุก 10 ปี ในผู้ใหญ่ ได้รับวัคซีน บาดทะยักครบ 3 ครั้งแรก และได้วัคซีนที่มีบาดทะยักมาน้อยกว่า 5 ปี ไม่ต้องฉีดวัคซีนที่มีบาดทะยัก7

เอกสารอ้างอิง

1. Pertussis - the vaccine:WHAT IS DIPTHERIA-TETANUS-PERTUSSIS (DTP) VACCINE.Available at:http://www.who.int/immunization/topics/pertussis/en/index2.html.  Accessed Feb10,2017.

2. VACCINE INFORMATION STATEMENT :DTaP VaccineWhat You Need to Know. Available at. https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/vis/vis-statements/dtap.pdf. Accessed Feb10,2017

3. Ask the Experts: Diseases & Vaccines( Diphtheria, Tetanus, Pertussis) Available at:    http://www.immunize.org/askexperts/experts_tet.asp. Accessed Feb10,2017

4. Recommended Immunization Schedule for Children and Adolescents Aged 18 Years or Younger, UNITED STATES, 2017.Available at: https://www.cdc.gov/vaccines/schedules/downloads/child/0-18yrs-child-combined-schedule.pdf. Accessed Feb9,2017

5. Updated Recommendations for Use of Tetanus Toxoid, Reduced Diphtheria Toxoid, and Acellular Pertussis Vaccine (Tdap) in Pregnant Women — Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP), 2012 Available at: https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm6207a4.htm.Accessed Jan 26,2017.

6. Recommended Immunization Schedule for Adults Aged 19 Years or Older, by Vaccine and Age Group ,United States, 2017. Available at: https://www.cdc.gov/vaccines/schedules/hcp/imz/adult.html. Accessed Feb9,2017.

7. Preventing Tetanus, Diphtheria, and Pertussis Among Adults: Use of Tetanus Toxoid, Reduced Diphtheria Toxoid and Acellular Pertussis Vaccine.:MMWRRecommendations and Reports.December 15, 2006 / 55(RR17);1-33

ติดต่อสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่

Call Center : 0-5393-6900-1
Line iD : @sriphat

หรือ เพิ่มเพื่อนใน LINE ด้วยคิวอาร์โค้ด